Page 112 - 고경 - 2019년 1월호 Vol. 69

티베트 고대 역사서 『바세』 1

토번에 전파된 불교

조병활 | 티벳불교·자유기고가

2019년 1월호부터 『고경』에 신라 김무상(無相. 684~762) 스님의

일화가 수록되어 있는 티베트 고대 역사서 『바세དབའ་བཞེད།』 전문
1)
을 일정한 분량씩 번역해 소개 합니다. 티베트에 불교가 전래된
과정, 티베트 불교의 앞날에 대한 무상 스님의 예언, 샨타락시
타(적호寂護)·파드마삼바바(연화생蓮花生)와 티베트 불교와의 관

계, 삼예사 건립의 전말, 삼예종론 발생의 배경과 전개 등 고대

티베트 불교 역사와 관련된 중요한 사건들이 『바세』에 자세하게
기록되어 있습니다. 한국어 번역문을 통해 티베트 역사와 불교
를 보다 더 정밀하고 정확하게 이해하게 되기를 기대합니다. 읽

기 편하도록 내용에 따라 단락을 구분해 1, 2, 3 … 등의 번호를

붙였습니다. 편집자

1. རྦ
1. རྦ 2. བསྒྲིགས 2-1. སྒྲིད
3. སྐྲུན
1. རྦ 2. བསྒྲིགས 2-1. སྒྲིད
1. རྦ
3. སྐྲུན 4. བཞུགས
1. རྦ 2. བསྒྲིགས 2-1. སྒྲིད 4-1. བརྩམས 1. རྦ
1. རྦ
1. རྦ
2. བསྒྲིགས 2-1. སྒྲིད

1) 『바세』는 다양한 판본을 자랑한다. 2009년 북경의 민족출판사가 『바세』의 4종 판본들을 한 곳에 모
5. ཀྒྲི
3. སྐྲུན
2. བསྒྲིགས 2-1. སྒྲིད 4-1. བརྩམས
4. བཞུགས
1. རྦ 2. བསྒྲིགས 2-1. སྒྲིད
2. བསྒྲིགས 2-1. སྒྲིད
1. རྦ
2. བསྒྲིགས 2-1. སྒྲིད
아 출판했고, 2010년 라싸의 서장장문고적출판사西藏藏文古籍出版社도 4종 판본들을 모아 펴냈다. 이 가
3. སྐྲུན
3. སྐྲུན 4. བཞུགས 4-1. བརྩམས
2. བསྒྲིགས 2-1. སྒྲིད
5. ཀྒྲི 6. རྩྩོམ
3. སྐྲུན
3. སྐྲུན
1. རྦ 1. རྦ 1. རྦ 1. རྦ 2. བསྒྲིགས 2-1. སྒྲིད
3. སྐྲུན
1. རྦ
운데 제5세 달라이라마의 서재에서 발견된 판본이 가장 좋은 것으로 알려져 있다. 그래서 རྦ་བཞེད་ཕྱོགས་
4. བཞུགས 4-1. བརྩམས
2. བསྒྲིགས 2-1. སྒྲིད 4-1. བརྩམས
1. རྦ
5. ཀྒྲི
4. བཞུགས 6. རྩྩོམ 7. རྒྱུས
3. སྐྲུན
4. བཞུགས 4-1. བརྩམས
་སོ། དབའ་གསལ་སྣང་ཡིས་བརྩམས ། ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དངེ་རྙིང་
2. བསྒྲིགས 2-1. 2. བསྒྲིགས། པེ་ཅིན། མི་རིགས་དཔེ་ 3. སྐྲུན ་ཁང་། ༢༠༠༩ 4. བཞུགས 4-1. 2. བསྒྲིགས 2-1. སྒྲིད
། བདེ་སྒྲིད ་ཀྱིས་

2. བསྒྲིགས 2-1. སྒྲིད 2-1. སྒྲིད ལོ།와 དབའ་བཞེད་ 4. བཞུགས 4-1. བརྩམས
1. རྦ
7. རྒྱུས 8. སྩོན 8-1. རྒྱ 2. བསྒྲིགས 2-1. སྒྲིད 4. བཞུགས 4-1. བརྩམས
p.110 ཀྱི 3. སྐྲུན 5. ཀྒྲི 3. སྐྲུན 6. རྩྩོམ 4. བཞུགས 4-1. བརྩམས 3. སྐྲུན 5. ཀྒྲི
1. རྦ
5. ཀྒྲི
དཔེ་ 3. སྐྲུན ་ཁང་། ༢༠༡༠ལོ། 에 수록된 དབའ་བཞེད།을 저본으로 삼아 번역했다. 『바세』에 대한 자세한 설명은 다음 책을
3. སྐྲུན
5. ཀྒྲི
5. ཀྒྲི
1. རྦ
2. བསྒྲིགས 2-1. སྒྲིད
6. རྩྩོམ
། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་ 3. སྐྲུན ་ཁང་། ༢༠༠༨ལོ། ཤོག་ངོས་༡༥༥ནས་༡༧༥། བོད་ 5. ཀྒྲི ་ 6. རྩྩོམ ་
참조하라. བོད་ཀྱི་ 6. རྩྩོམ ་རིག་ལོ་ 7. རྒྱུས ་སྐལ་བཟང་མིག་ 8. སྩོན 8-1. རྒྱ 2-1. སྒྲིད
4. བཞུགས 4-1. བརྩམས
4. བཞུགས 4-1. བརྩམས བཞུགས 5. ཀྒྲི ། 9. རྒྱ ་ཡེ་བཀྲ་བྷོ་ཡིས་ 2. བསྒྲིགས
4.
6. རྩྩོམ
4. བཞུགས 4-1. བརྩམས 4-1. བརྩམས
6. རྩྩོམ
རིག་ལོ་ 7. རྒྱུས ། ཆབ་འགག་རྡོ་རྗེ་ཚེ་རིང་གིས་ 2. བསྒྲིགས 2-1. སྒྲིད ་ཁང་། ༢༠༠༩ལོ། ཤོག་ངོས་༣༧༢ནས་༣༨༥། 4. བཞུགས 4-1. བརྩམས
། ལྷ་ས། བོད་ལྗོངས་མི་དམངས་དཔེ་ 3. སྐྲུན
7. རྒྱུས 8. སྩོན 8-1. རྒྱ 3. སྐྲུན
9. རྒྱ 10. རྩོ་རྗེ
4. བཞུགས 4-1. བརྩམས 6. རྩྩོམ ས
7. རྒྱུ
7. རྒྱུས
p.111. ཀྲང 5. ཀྒྲི 5. ཀྒྲི 5. ཀྒྲི 3. སྐྲུན 6. རྩྩོམ 4. བཞུགས 4-1. བརྩམས 5. ཀྒྲི
7. རྒྱུས
5. ཀྒྲི
8. སྩོན 8-1. རྒྱ
9. རྒྱ
5. ཀྒྲི
8. སྩོན 8-1. རྒྱ
10. རྩོ་རྗེ 11. དྲུག
6. རྩྩོམ 8. སྩོན 8-1. རྒྱ 4. བཞུགས 4-1. བརྩམས 7. རྒྱུས
6. རྩྩོམ 6. རྩྩོམ 6. རྩྩོམ 7. རྒྱུས 8. སྩོན 8-1. རྒྱ
8. སྩོན 8-1. རྒྱ
9. རྒྱ 9. རྒྱ 10. རྩོ་རྗེ 11. དྲུག 12. སྗེམས 5. ཀྒྲི 6. རྩྩོམ 6. རྩྩོམ 8. སྩོན 8-1. རྒྱ
4. བཞུགས 4-1. བརྩམས
5. ཀྒྲི
9. རྒྱ
7. རྒྱུས
9. རྒྱ
9. རྒྱ
7. རྒྱུས 7. རྒྱུས 7. རྒྱུས 8. སྩོན 8-1. རྒྱ 7. རྒྱུས
5. ཀྒྲི
p.114 སྱིན 110 10. རྩོ་རྗེ 10. རྩོ་རྗེ 11. དྲུག 12. སྗེམས 6. རྩྩོམ 7. རྒྱུས 9. རྒྱ 10. རྩོ་རྗེ
6. རྩྩོམ
13. རྒྱ
8. སྩོན 8-1. རྒྱ
8. སྩོན 8-1. རྒྱ 8-1. རྒྱ

8. སྩོན 8-1. རྒྱ 8. སྩོན 6. རྩྩོམ 9. རྒྱ 7. རྒྱུས 10. རྩོ་རྗེ 8. སྩོན 8-1. རྒྱ
10. རྩོ་རྗེ
11. དྲུག
13. རྒྱ 14. སུན་གྒྲིས 7. རྒྱུས
11. དྲུག
11. དྲུག 12. སྗེམས
9. རྒྱ 9. རྒྱ 9. རྒྱ 9. རྒྱ 10. རྩོ་རྗེ 11. དྲུག 11. དྲུག 8. སྩོན 8-1. རྒྱ 10. རྩོ་རྗེ
7. རྒྱུས
12. སྗེམས 12. སྗེམས 13. རྒྱ 14. སུན་གྒྲིས 8. སྩོན 8-1. རྒྱ 9. རྒྱ 11. དྲུག
9. རྒྱ
15. སྒྲིག
8. སྩོན 8-1. རྒྱ
12. སྗེམས
10. རྩོ་རྗེ
11. དྲུག
12. སྗེམས
p.114 གྲྭ 10. རྩོ་རྗེ 10. རྩོ་རྗེ 8. སྩོན 8-1. རྒྱ 12. སྗེམས 10. རྩོ་རྗེ
10. རྩོ་རྗེ
9. རྒྱ
13. རྒྱ
13. རྒྱ
13. རྒྱ 14. སུན་གྒྲིས 15. སྒྲིག 16. ཏྲའྒྲི
11. དྲུག 11. དྲུག 12. སྗེམས 9. རྒྱ 13. རྒྱ 10. རྩོ་རྗེ 12. སྗེམས
11. དྲུག
11. དྲུག
13. རྒྱ
14. སུན་གྒྲིས 14. སུན་གྒྲིས 15. སྒྲིག 16. ཏྲའྒྲི 17. དྒྲི 10. རྩོ་རྗེ 11. དྲུག 11. དྲུག 14.
9. རྒྱ
10. རྩོ་རྗེ
13. རྒྱ སུན་གྒྲིས
12. སྗེམས
14. སུན་གྒྲིས
12. སྗེམས 12. སྗེམས 12. སྗེམས 13. རྒྱ 14. སུན་གྒྲིས 12. སྗེམས
10. རྩོ་རྗེ
15. སྒྲིག
p.122 བརྟན 13. རྒྱ 15. སྒྲིག 16. ཏྲའྒྲི 17. དྒྲི 18. དུ 11. དྲུག 12. སྗེམས 14. སུན་གྒྲིས
11. དྲུག
15. སྒྲིག
13. རྒྱ 13. རྒྱ 13. རྒྱ 11. དྲུག 14. སུན་གྒྲིས 12. སྗེམས 15. སྒྲིག 13. རྒྱ
15. སྒྲིག
16. ཏྲའྒྲི
16. ཏྲའྒྲི 17. དྒྲི
16. ཏྲ
18. དུ 19. འབྲུག 12. སྗེམས
14. སུན་གྒྲིས 14. སུན་གྒྲིས 14. སུན་གྒྲིས 15. སྒྲིག 16. ཏྲའྒྲི 16. ཏྲའྒྲི 13. རྒྱ 15. སྒྲིག འྒྲི
14. སུན་གྒྲིས
12. སྗེམས
17. དྒྲི 17. དྒྲི 18. དུ 19. འབྲུག 13. རྒྱ 14. སུན་གྒྲིས 14. སུན་གྒྲིས
13. རྒྱ
17. ད
16. ཏྲའྒྲི ྒྲི
20. རྒྱང
15. སྒྲིག
p.123 15. སྒྲིག 15. སྒྲིག 13. རྒྱ 16. ཏྲའྒྲི 14. སུན་གྒྲིས 17. དྒྲི 15. སྒྲིག 15. སྒྲིག 18.
15. སྒྲིག རྗེ
17. དྒྲི
18. དུ
17. དྒྲི དུ
14. སུན་གྒྲིས
20. རྒྱང 21. སྦྱན
18. དུ 19. འབྲུག
16. ཏྲའྒྲི
18. དུ
16. ཏྲའྒྲི 16. ཏྲའྒྲི 16. ཏྲའྒྲི 14. སུན་གྒྲིས 17. དྒྲི 15. སྒྲིག 18. དུ 16. ཏྲའྒྲི 16. ཏྲའྒྲི 19.
19. འབྲུག
15. སྒྲིག
19. འབྲུག 20. རྒྱང
21. སྦྱན 22. གུང
18. དུ འབྲུག
17. དྒྲི
19. འབྲུག
17. དྒྲི 17. དྒྲི 17. དྒྲི 18. དུ 19. འབྲུག
p.124 གྱོད 20. རྒྱང 20. རྒྱང 21. སྦྱན 22. གུང 23. ཤྰཀ 16. ཏྲའྒྲི 17. དྒྲི 17. དྒྲི 19. འབྲུག
15. སྒྲིག
16. ཏྲའྒྲི
20. རྒྱང
18. དུ
18. དུ 18. དུ 18. དུ 16. ཏྲའྒྲི 19. འབྲུག 17. དྒྲི 20. རྒྱང 18. དུ
20. རྒྱང
21. སྦྱན
19. འབྲུག 19. འབྲུག 19. འབྲུག 20. རྒྱང 21. སྦྱན 21. སྦྱན 18. དུ 20. རྒྱང
23. ཤྰཀ 24. འདུས 17. དྒྲི
21. སྦྱན
21. སྦྱན 22. གུང
19. འབྲུག
17. དྒྲི
22. གུང
25. རྗེ་རླུང 18. དུ
20. རྒྱང 22. གུང 23. ཤྰཀ 24. འདུས 18. དུ 19. འབྲུག 19. འབྲུག 22. གུ
21. སྦྱན ང
20. རྒྱང 20. རྒྱང 20. རྒྱང 18. དུ 21. སྦྱན 19. འབྲུག 22. གུང 20. རྒྱང
22. གུང
23. ཤྰཀ
25. རྗེ་རླུང ྗེ
23. ཤྰཀ 24. འདུས
23. ཤ
21. སྦྱན
23. ཤྰཀ
21. སྦྱན 21. སྦྱན 21. སྦྱན 22. གུང 26. རྩ 19. འབྲུག 23. ཤྰཀ 20. རྒྱང 22. གུང ྰཀ
24. འདུས 19. འབྲུག 20. རྒྱང 21. སྦྱན
24. འ
22. གུང 24. འདུས 25. རྗེ་རླུང 26. རྩྗེ 27. གྒྲིམ 20. རྒྱང 21. སྦྱན 23. ཤྰཀ དུས
22. གུང 22. གུང 22. གུང 23. ཤྰཀ 24. འདུས
24. འདུས
20. རྒྱང
25. རྗེ་རླུང 25. རྗེ་རླུང 26. རྩྗེ 27. གྒྲིམ 28. སྗེས 21. སྦྱན 22. གུང 22. གུང 25. རྗེ་རླུང
24. འདུས
21. སྦྱན
23. ཤྰཀ
23. ཤྰཀ 23. ཤྰཀ 23. ཤྰཀ 21. སྦྱན 24. འདུས 22. གུང 25. རྗེ་རླུང 23. ཤྰཀ
25. རྗེ་རླུང
26. རྩྗེ
26. རྩྗེ
24. འདུས 26. རྩྗེ 27. གྒྲིམ 28. སྗེས 29. རྗེ 22. གུང 23. ཤྰཀ 25. རྗེ་རླུང
24. འདུས 24. འདུས 24. འདུས 25. རྗེ་རླུང 26. རྩྗེ 26. རྩྗེ
22. གུང
27. གྒྲིམ 27. གྒྲིམ 28. སྗེས 29. རྗེ 30. སྗེས 23. ཤྰཀ 24. འདུས 24. འདུས 27.
23. ཤྰཀ
26. རྩྗེ གྒྲིམ
25. རྗེ་རླུང
25. རྗེ་རླུང 25. རྗེ་རླུང 25. རྗེ་རླུང 23. ཤྰཀ 26. རྩྗེ 24. འདུས 27. གྒྲིམ 25. རྗེ་རླུང
27. གྒྲིམ
28. སྗེས
28. སྗེས
30. སྗེས 31. རྒྱལ
28. སྗེས 29. རྗེ
26. རྩྗེ
28. སྗེས
26. རྩྗེ 26. རྩྗེ 26. རྩྗེ 27. གྒྲིམ 24. འདུས 28. སྗེས 25. རྗེ་རླུང 27. གྒྲིམ
29. རྗེ 24. འདུས 25. རྗེ་རླུང 26. རྩྗེ
29. ར
27. གྒྲིམ 29. རྗེ 30. སྗེས 31. རྒྱལ 32. བསྡུས་ཀྒྲི 25. རྗེ་རླུང 26. རྩྗེ 28. སྗེས ྗེ
27. གྒྲིམ 27. གྒྲིམ 27. གྒྲིམ 28. སྗེས 29. རྗེ 29. རྗེ
25. རྗེ་རླུང
30. སྗེས 30. སྗེས 31. རྒྱལ 32. བསྡུས་ཀྒྲི 26. རྩྗེ 27. གྒྲིམ 27. གྒྲིམ 30.
26. རྩྗེ
33. རྗེ
29. རྗེ སྗེས
28. སྗེས
28. སྗེས 28. སྗེས 28. སྗེས 26. རྩྗེ 29. རྗེ 27. གྒྲིམ 30. སྗེས 28. སྗེས
30. སྗེས
31. རྒྱལ
31. རྒྱ
29. རྗེ 31. རྒྱལ 32. བསྡུས་ཀྒྲི 33. རྗེ 34. གྩོད 27. གྒྲིམ 28. སྗེས 30. སྗེས ལ
29. རྗེ 29. རྗེ 29. རྗེ 30. སྗེས 31. རྒྱལ 31. རྒྱལ
28. སྗེས
27. གྒྲིམ
32. བསྡུས་ཀྒྲི 32. བསྡུས་ཀྒྲི 33. རྗེ 34. གྩོད 35. གདུང 28. སྗེས 29. རྗེ 29. རྗེ 31. རྒྱལ
32. བསྡུས་ཀྒྲི
30. སྗེས
32. བསྡུས་ཀྒྲི
30. སྗེས 30. སྗེས 30. སྗེས 28. སྗེས 31. རྒྱལ 29. རྗེ 32. བསྡུས་ཀྒྲི 30. སྗེས
33. རྗེ
35. གདུང
33. རྗེ 34. གྩོད
33. རྗེ
36. རྦ
31. རྒྱལ
33. རྗེ
31. རྒྱལ 31. རྒྱལ 31. རྒྱལ 32. བསྡུས་ཀྒྲི 29. རྗེ 33. རྗེ 30. སྗེས 32. བསྡུས་ཀྒྲི
34. གྩོད 29. རྗེ 30. སྗེས 31. རྒྱལ
34.
32. བསྡུས་ཀྒྲི 34. གྩོད 35. གདུང 36. རྦ 37. དྒྲི་ས་ཏྭ 30. སྗེས 31. རྒྱལ 33. རྗེ གྩོད
32. བསྡུས་ཀྒྲི 32. བསྡུས་ཀྒྲི 32. བསྡུས་ཀྒྲི 33. རྗེ 34. གྩོད 34. གྩོད
30. སྗེས
35. གདུང 35. གདུང 36. རྦ 37. དྒྲི་ས་ཏྭ 31. རྒྱལ 32. བསྡུས་ཀྒྲི 32. བསྡུས་ཀྒྲི
31. རྒྱལ
38. ལྷུན
35. ག
34. གྩོད དུང
33. རྗེ
33. རྗེ 33. རྗེ 33. རྗེ 31. རྒྱལ 34. གྩོད 32. བསྡུས་ཀྒྲི 35. གདུང 33. རྗེ
35. གདུང
36. རྦ
36. རྦ
34. གྩོད 36. རྦ 37. དྒྲི་ས་ཏྭ 38. ལྷུན 39. སླུངས 32. བསྡུས་ཀྒྲི 33. རྗེ 35. གདུང
34. གྩོད 34. གྩོད 34. གྩོད 35. གདུང 36. རྦ 36. རྦ
37. དྒྲི་ས་ཏྭ 32. བསྡུས་ཀྒྲི 33. རྗེ 34. གྩོད
40. གྩོ
37.
35. གདུང 37. དྒྲི་ས་ཏྭ 38. ལྷུན 39. སླུངས 33. རྗེ 34. གྩོད 36. རྦ དྒྲི་ས་ཏྭ
35. གདུང 35. གདུང 35. གདུང 33. རྗེ 36. རྦ 34. གྩོད 37. དྒྲི་ས་ཏྭ 35. གདུང
37. དྒྲི་ས་ཏྭ
38. ལྷུན
38. ལྷུན
38. ལྷུན 39. སླུངས
40. གྩོ 41. སྦྲང་རྒྱལ་སྦྲ 34. གྩོད
36. རྦ
36. རྦ 36. རྦ 36. རྦ 37. དྒྲི་ས་ཏྭ 38. ལྷུན 38. ལྷུན 35. གདུང 37. དྒྲི་ས་ཏྭ
39. སླུངས 34. གྩོད 35. གདུང 36. རྦ
39. སླུངས
42. སྗེས
37. དྒྲི་ས་ཏྭ 39. སླུངས 40. གྩོ 41. སྦྲང་རྒྱལ་སྦྲ 35. གདུང 36. རྦ 38. ལྷུན
37. དྒྲི་ས་ཏྭ 37. དྒྲི་ས་ཏྭ 37. དྒྲི་ས་ཏྭ 38. ལྷུན 39. སླུངས
39. སླུངས
35. གདུང
40. གྩོ 40. གྩོ 41. སྦྲང་རྒྱལ་སྦྲ 42. སྗེས 43. རྒྱས 36. རྦ 37. དྒྲི་ས་ཏྭ 37. དྒྲི་ས་ཏྭ
39. སླུངས
36. རྦ
40. གྩོ
38. ལྷུན
38. ལྷུན 38. ལྷུན 38. ལྷུན 36. རྦ 39. སླུངས 37. དྒྲི་ས་ཏྭ 40. གྩོ 38. ལྷུན
40. གྩོ
41. སྦྲང་རྒྱལ་སྦྲ
42. སྗེས
41.
39. སླུངས 41. སྦྲང་རྒྱལ་སྦྲ 43. རྒྱས 37. དྒྲི་ས་ཏྭ 38. ལྷུན 40. གྩོ སྦྲང་རྒྱལ་སྦྲ
39. སླུངས 39. སླུངས 39. སླུངས 40. གྩོ 41. སྦྲང་རྒྱལ་སྦྲ
41. སྦྲང་རྒྱལ་སྦྲ
42. སྗེས 37. དྒྲི་ས་ཏྭ 38. ལྷུན 39. སླུངས
42. སྗེས
40. གྩོ 42. སྗེས 43. རྒྱས 38. ལྷུན 39. སླུངས 41. སྦྲང་རྒྱལ་སྦྲ
40. གྩོ 40. གྩོ 40. གྩོ 41. སྦྲང་རྒྱལ་སྦྲ 39. སླུངས 42. སྗེས 40. གྩོ
42. སྗེས
43. རྒྱས
43. རྒྱ
41. སྦྲང་རྒྱལ་སྦྲ 43. རྒྱས 38. ལྷུན 39. སླུངས 40. གྩོ 42. སྗེས ས
41. སྦྲང་རྒྱལ་སྦྲ 41. སྦྲང་རྒྱལ་སྦྲ 41. སྦྲང་རྒྱལ་སྦྲ 42. སྗེས 43. རྒྱས 43. རྒྱས
39. སླུངས 40. གྩོ 41. སྦྲང་རྒྱལ་སྦྲ
42. སྗེས 40. གྩོ 41. སྦྲང་རྒྱལ་སྦྲ 43. རྒྱས
42. སྗེས 42. སྗེས 42. སྗེས 43. རྒྱས
40. གྩོ 41. སྦྲང་རྒྱལ་སྦྲ 42. སྗེས 42. སྗེས
41. སྦྲང་རྒྱལ་སྦྲ
43. རྒྱས
43. རྒྱས 43. རྒྱས 43. རྒྱས
41. སྦྲང་རྒྱལ་སྦྲ 42. སྗེས 43. རྒྱས
42. སྗེས 43. རྒྱས
42. སྗེས 43. རྒྱས
43. རྒྱས
43. རྒྱས